De steenindustrie in deze streek begint bijna 2000 jaar geleden in de heuvels van Berg en Dal, vlakbij Nijmegen. Op de Holdeurn bevinden zich onder de grond nog steeds de resten van de eerste fabriek van Nederland. Ruim 150 jaar lang bakten de Romeinen hier miljoenen tegels, stenen en dakpannen. Ze maakten gebruik van klei uit leemputten die in de voorlaatste ijstijd samen met de heuvelrug ten zuiden van de Ooij waren opgestuwd.

Vanaf de 13e eeuw groeiden de steden en bouwde men stenen huizen, stadsmuren en torens. Er was opeens een grote vraag naar baksteen. Rivierklei bleek een uitstekende grondstof. De rivieren waren ideale transportwegen. De steenovens werden al snel steenfabrieken. Omstreeks 1850 waren er in de rivierenprovincie Gelderland meer dan 120 steenfabrieken waar ruim 4.200 mensen werken.

In het gebied ten zuiden van de Waal vind je nu nog de meeste restanten van de steenindustrie. Steenfabrieken met hoge schoorstenen typeren het landschap. Sommige zijn nog op de traditionele manier in bedrijf zoals de kolengestookte ringoven van Vogelensangh in Deest. Andere zijn volledig gemoderniseerd en werken computergestuurd. De drie 'Steengoed' fietsroutes laten je kennismaken met de geheimen van de steenindustrie. De eerste route loopt vanaf Millingen aan de Rijn door de Ooijpolder naar Nijmegen. Via de Waalbrug wordt de tocht aan de overkant van de Waal door de gemeente Lingewaard vervolgd.

De tweede route start bij Kasteel Hernen en gaat door het Land van Maas en Waal. De derde route begint bij Buitengoed de Panoven en loopt door de Liemers, waar de meeste nog werkende steenfabrieken zijn te vinden.

Het startpunt is de parkeerplaats aan de Zeelandsestraat in Millingen aan de Rijn. Hier bevindt zich knooppunt 94. Van daaruit gaat de route verder via knooppunten 72 en 71.

1. Steenfabriek Klaverland, Klaverland 9, tussen 71 en 95.
De Millingerwaard is een van de oudste natuurgebieden langs de Waal. Hier staan de restanten van steenfabriek Klaverland. Op de plek van de voormalige steenfabriek Klaverland is nu de Millinger Theetuin gevestigd. Vervolg de route langs knooppunten 95 en 49. Onderweg staan 3 steenfabrieken.

2. Steenfabriek Kekerdom, Kekerdomse Ward 3, tussen 71 en 95.
De buitendijks gelegen steenfabriek Kekerdom staat op een hoogwatervrije plek. Het succes-volle duo Terwindt en Arntz richtte in 1873 deze steenfabriek op, die zij vernoemden naar het nabijgelegen dorp. 

Fiets weer terug naar de dijk en vervolg de route richting knooppunt 49. Na ongeveer 2 kilometer voert de route langs steenfabriek Erlecom.

3. Steenfabriek Erlecom, Erlecomsedam 110, tussen 95 en 49.
Steenfabriek Erlecom werd in 1852 opgericht door een Bemmelse bierbrouwer en een Millingse molenaar. Vijf jaar later werd het bedrijf op een veiling gekocht door Herman Terwindt en Jan Arntz, die met deze aankoop een begin maakten met de meest succesvolle baksteenfirma van het land, T&A.

Stap weer op de fiets en vervolg de route richting knooppunt 49.

4. Steenfabriek de Ooij, Erlecomsedam 34, tussen 95 en 49.
Een stukje verderop op het terrein van Reomie, een handelaar in oude legervoertuigen, staat steenfabriek De Ooij. Ga verder naar knooppunt 49. Aan de rechterkant ligt de Bisonbaai, een voormalig zandwingat in het buitendijkse deel van de Ooijpolder waar je in de zomer kunt recreëren. Aan de linkerkant ligt Hotel Restaurant Huiskamercafé Oortjeshekken, dé plek in de Ooijpolder om even bij te komen. Vervolg de route naar knooppunt 99, links staat de excavateur. 

5. Excavateur, langs de Spruitenkamp, tegenover nummer 6, nabij 99.
Langs het middeleeuwse dijklichaam de Spruitenkamp staat in het weiland een excavateur. Met een excavateur of baggermachine werd de klei opgegraven en in kiepbakken van de smalspoortreintjes gestort om dan vervoerd te worden naar de steenfabriek.

Vervolg de route naar knooppunt 48. In het centrum van Ooij, op de kruising van de Bleistraat en Kon. Julianalaan, staat het beeldje ´De Ballenmaker´, dat herinnert aan de steenproductie in de omgeving. Vervolg de route naar knooppunt 48. Aan de linkerkant staan de Tiengeboden.

6. Tiengeboden, Hezelstraat 2 tot 8, nabij 48.
De steenfabrieken bouwden langs de dijk woningen voor hun arbeiders. De meest bekende zijn de Tiengeboden. De naam is afgeleid van twee maal vijf ruggelings aan elkaar gebouwde huisjes, voor arbeiders van steenfabriek De Vlietberg. 

Ga bij knooppunt 48 rechtsaf de polder in om twee steenfabrieken te bekijken, de eerste is De Vlietberg.

7. Steenfabriek de Vlietberg, voorbij Vlietberg 3b, tussen 48 en 16. 
Steenfabriek De Vlietberg is in 1873 gebouwd. De fabriek heette toen nog Brienenswaard. In 1975 is de steenfabriek gesloten en er resteren nu nog alleen de afgetopte schoorsteen, de directeurswoning en het koetshuis.

Fiets terug naar de Ooijse Bandijk en sla nog even linksaf om ook steenfabriek Robert Janssen, De Groenlanden te bezichtigen.

8. Steenfabriek Robert Janssen, de Groenlanden ongenummerd tussen 60 en 70, tussen 48 en 16.
Van steenfabriek Robert Janssen resteert nog een oude veldoven. Deze oven dateert uit 1872 en heeft dertig jaar gefunctioneerd.

Fiets terug naar knooppunt 48 en vervolg de route naar knooppunten 16 - 02 - 35 . Geniet op de Waalbrug van het uitzicht op de nieuwe brug De Oversteek en het nieuw ontwikkelde stadseiland Veur-Lent met de nevengeul (Spiegelwaal). Ga verder en volg de knooppunten 34 - 33 - 31 - 25 - 97 . Verlaat hier de dijk, fiets rechts de buitenpolder in. Hier ligt steenfabriek de Buitenpolder.

9. Steenfabriek de buitenpolder, buitenpolder 10, nabij 97.
Steenfabriek De Buitenpolder dateert uit 1853 en was gesticht door S.J.C. Arntz. Van de oorspronkelijke fabriek rest alleen nog een schoorsteen.

Fiets terug naar knooppunt 97 en vervolg de route richting knooppunt 85. Verlaat na ongeveer twee kilometer de dijk en fiets de polder in. Hier staat steenfabriek de Zandberg.

10. Steenfabriek de zandberg, polder 8, tussen 97 en 85.
In 1887 werd in de fabriek van de gebr. Terwindt op De Zandberg de stoommachine ingevoerd. Nu is de fabriek in handen van Rodruza. De naam stamt van de drie steenfabrieken van dit bedrijf in Rossum, Druten en Zandberg.

Ga weer terug naar de dijk en vervolg de route richting knooppunt 85. Onderweg staat rechts in de polder het kleitreintje.

11. Kleitreintje, nabij 85.
In 1996, het jaar van het industrieel erfgoed, kreeg dit treintje met twee lorries en rails zijn definitieve plek op een voormalig spoordijkje. Initiatiefnemer was de Historische Kring Gendt.

Vervolg de route naar knooppunten 79 en 80 . Rechts is in de verte Fort Pannerden te zien, een negentiende-eeuws sperfort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Een machtig en strategisch bolwerk gelegen op de Pannerdense Kop, in het natuurgebied De Klompenwaard. Het fort is de afgelopen jaren volledig gerestaureerd en heeft nu een interactieve experience.

Vlak voor deoversteek met de pont ligt aan de linkerkant Hotel Visspecialiteitenrestaurant Rijnzicht met prachtig uitzicht over de Rijn. Ga naar knooppunt 88, steek met de pont het water over en fiets verder naar knooppunten 89 en 81. Aan de rechterkant liggen de steenfabrieken Kijfwaard Oost en West.

12. Steenfabrieken Kijfwaard oost en west, Kijfwaard 10, tussen 89 en 81.
De steenfabrieken Kijfwaard Oost en Kijfwaard West zijn twee moderne tunnelovens van de Wienerberggroep. Er zijn slechts enkele historische elementen terug te vinden. Er ligt nog een smalspoor in het wegdek, er is een ruïne van een locomotiefloods en er staat nog een voormalige dienstwoning.

Vervolg de route naar knooppunt 81 en steek het pontje over. Fiets naar het eindpunt van de route, knooppunt 94.

Steengoed - Fietsen door de Ooijpolder & Lingewaard maakt onderdeel uit van een serie routes. Bekijk ook eens de routes door de Liemers en het Land van Maas en Waal.